Trong quá trình canh tác lúa, bà con nhà nông thường phải đối mặt với nhiều thách thức như sâu bệnh hại tấn công hay thời tiết biến đổi liên tục làm cho hoạt động chăm sóc lúa gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt trong giai đoạn lúa trổ lẹt xẹt và trổ đều rất dễ gặp phải tình trạng lem lép hạt. Cứ đến mỗi mùa gặt, hình ảnh trên cánh đồng là những hạt lúa lép, đen sạm, lại hiện hữu mang theo nhiều nỗi lo về năng suất và thu nhập của bà con. Vậy làm thế nào để phòng trừ bệnh lem lép hạt ngay từ giai đoạn ban đầu, hãy cùng An Thịnh Phát điểm qua những thông tin được chia sẻ bên dưới!
Bệnh lem lép hạt là gì?
Lem lép hạt là một trong những hội chứng khá phổ biến trên lúa, đây là hiện tượng do nhiều loại tác nhân gây ra. Chẳng hạn như do nấm, vi khuẩn, vi rút hay côn trùng gây ra trên hạt, thường xuất hiện vào giai đoạn lúa trổ lẹt xẹt đến trổ đều. Bên cạnh đó, lem lép hạt còn có thể xảy ra sau khi thu hoạch hoặc trong trường hợp lúa đã được trữ trong kho vựa.
Nguyên nhân lúa bị lem lép hạt
Bệnh lem lép hạt trên lúa thường nhiễm bệnh vào giai đoạn lúa trổ bông đến giai đoạn chín sữa. Đặc biệt vào những tháng có nhiệt độ thấp, độ ẩm không khí tăng cao, nắng mưa liên tục và mưa nhiều là thời điểm lúa dễ bị lép hạt.
Trong trường hợp lúa bị lép ngay trong điều kiện thời tiết thuận lợi cho các tác nhân gây hại phát triển mà nhà nông không phun xịt thuốc kịp thời để phòng trừ thì tỉ lệ hạt bị lép, không có trọng lượng sẽ rất cao, điều đó làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng khi thu hoạch.
Kính mời quý nhà nông cùng theo dõi: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ LEM LÉP HẠT
Cách nhận biết bệnh lem lép hạt
Như đã nói ở trên, bệnh lem lép hạt do nhiều loại tác nhân gây ra. Thông thường, phổ biến nhất là hạt lúa có thể bị lép hoặc lững, vỏ có thể chuyển dần sang màu xanh nhạt, sau đó chuyển sang màu vàng. Một số trường hợp sẽ có vết hoặc đốm có nhiều màu như nâu sậm, tím đến tím sậm hoặc đen. Ngoài ra, trong một số trường hợp thì bệnh lem lép hạt có những biểu hiện khác nhau do nhiều nguyên nhân khác nhau như:
Lem lép do vi khuẩn
Lép vàng do vi khuẩn Burkholderia glumae thường có các biểu hiện như hạt lúa bị lép, vỏ trấu không biến màu, lúc đầu có màu xanh nhạt, về sau ngã màu vàng. Những hạt gạo còn bên trong lúa teo nhỏ có vệt thối màu nâu hoặc màu đen. Loại tác nhân này thường gây hại cho tất cả hạt trong một nhánh của bông lúa. Vì vậy, những hạt lúa lép vi khuẩn sẽ có trọng lượng nhẹ, nhánh gié đứng thẳng. Do đó, bà con thường gọi với cái tên thân quen là bắn máy bay.
Ngoài ra lem lép do vi khuẩn Xanthomonos itoana sẽ có màu thối đen và xuất hiện ở đỉnh của hạt lúa. Thỉnh thoảng, vết đen cũng xuất hiện ở giữa hạt và hiếm khi có ở đáy hạt. Hạt gạo bị lép bên trong bị thối mềm, khi tác động mạnh vào sẽ có hạt nước xịt ra.
Lem lép hạt do nấm
Đa phần bệnh lem lép hạt do nấm tạo những vết tím đến tím sậm, vết màu nâu lợt đến nâu sậm, có hoặc không có tâm trắng giữa vết. Trong một số trường hợp có độ ẩm cao, bên ngoài còn có lớp phấn trắng bao phủ bên trên. Những hạt lúa gặp phải trường hợp này sẽ bị lững hoặc lép hoàn toàn.
Một số loại nấm gây ra tình trạng lem lép hạt bao gồm:
- Nấm Fusarium fujikuroi gây bệnh lúa von, còn gây lép, lững hạt với các vết màu từ tím đến tím sậm.
- Nấm Sarocladium oryzae gây bệnh thối bẹ lá cờ cũng làm cho lúa gầy lép với vỏ hạt màu nâu đến đen.
- Nấm gây bệnh than đen (Tilletia barclayana) làm cho hạt lúa bệnh có lớp phấn than đen bao phủ cả hạt hoặc một phần của hạt lúa bệnh. Khi tiếp xúc mạnh với những hạt lúa gặp phải tình trạng này, hạt sẽ vở ra tung phấn than đen ra ngoài vì toàn bộ hạt gạo là các bào tử đông của loại nấm này.
- Lem lép hạt do nấm Ustillaginoidea viren gây than vàng trên hạt làm hư hỏng hạt lúa.
Lem lép hạt do vi rút tấn công
Ngoài những tác nhân như nấm và vi khuẩn làm cánh đồng lúa của bà con bị lem lép hạt thì vi rút cũng là một trong những tác nhân cần phải đề phòng. Một số loại bệnh thường thấy trên lúa do vi rút tấn công như vàng lùn và lùn xoắn lá có thể gây lem lép hạt. Những cánh đồng lúa xuất hiện tình trạng lem lem lép do vi rút tấn công không có vết biến màu nhưng hơi vặn vẹo.
Lem lép hạt do nhện gié
Những cây lúa bị nhện gié gây hại thường ảnh hưởng rất nặng, nhất là những trường hợp bẹ lúa bị nám trước giai đoạn trổ bông, những hạt lúa gặp phải tình trạng này có thể bị lém hạt sau khi trổ và cũng có thể bị lem. Những hạt bị lép do nguyên nhân chủ yếu từ nhện gié sẽ có màu tím do các nấm bội sinh tạo ra.
Lem lép hạt do côn trùng
Bọ xích là loài côn trùng có thể chích hút hạt lúa lúc ngậm sữa gây ra tình trạng lem lép hạt. Hạt lúa bị lép có một vết nâu tròn với phần giữa có màu trắng. Đôi khi có thể quan sát được vết chích của bọ xít ở ngay giữa vết lem.
Tác hại của lem lép hạt trên lúa
Một điều mà bà con nhà nông khi canh tác lúa đều không muốn xảy ra đó là năng suất bị suy giảm. Do đó, nếu không phòng trừ kịp thời bệnh lép hạt trên lúa sẽ làm giảm năng suất ruộng lúa của bà con.
Những hạt lúa mang mầm bệnh còn lây lan cho những cây mạ non nếu như không được kiểm soát tận gốc. Khi sử dụng những hạt này để gieo trồng cho mùa vụ tiếp theo có thể dễ nhiễm bệnh và nhanh chóng phát triển trên diện rộng.
Bên cạnh đó, màu sắc của những hạt lúa bị lép thường có màu sắc không đồng đều, vỏ trấu biến thành nhiều hình dạng khác nhau làm ảnh hưởng đến giá trị thương phẩm của gạo.
Phòng trừ dứt điểm bệnh lem lép hạt trên lúa
Với những tác hại đáng gườm của tình trạng này, việc phòng trừ dứt điểm lem lép hạt là điều cần thiết đối với nhà nông khi canh tác lúa. Dưới đây là hai biện pháp phòng trừ lem lép trên lúa được nhiều nhà nông lựa chọn. Cụ thể:
Phòng trừ lem lép hạt bằng phương pháp canh tác
Trong quá trình canh tác lúa, quý nhà nông cần lưu ý những vấn đề như sau:
- Ưu tiên sử giống những loại giống kháng bệnh tốt, tuyệt đối không sử dụng những giống lúa đã bị nhiễm bệnh, điều này sẽ làm ảnh hưởng cho những mùa vụ sau.
- Trước khi ngâm giống, bà con nên phơi khô, làm sạch giống để loại bỏ hết những hạt lúa bị lép vì đây có thể là nguyên nhân làm phát triển mầm bệnh.
- Ưu tiên phương pháp sạ thưa với mật độ từ 100 - 120kg/ ha.
- Bón phân đúng cách với liều lượng cân đối giữa các loại phân như đạm, lân, kali để cây lúa sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh.
Phòng trừ lép hạt trên lúa bằng phương pháp hóa học
Với mục đích giúp nhà nông đánh bay nỗi lo lem lép hạt, An Thịnh Phát khuyến cáo quý nhà nông sử dụng bộ ba giải pháp bao gồm Khuẩn ATP + Zn Armor ATP + New Star. Đây được xem là giải pháp hữu hiệu được sử dụng dùng để phòng ngừa lẫn phòng trị trong giai đoạn từ trổ lẹt xẹt đến trổ chín với các công dụng như:
- Đặc trị nấm - khuẩn hiệu quả.
- Phòng ngừa lem lép hạt.
- Giúp cây sáng bông - chắc hạt - vô gạo tối đa.
- Tăng cường sức đề kháng cho cây.
- Gia tăng khả năng quang hợp, giúp cây giữ xanh màu lá.
- Đặc biệt là dạng sữa mát cây, không gây nóng lúa.
Đối với bộ ba giải pháp quản lý lem lép hạt, quý nhà nông có thể sử dụng theo liều lượng:
- 1 Chai Khuẩn ATP + 1 Chai Zn Armor ATP + 1 Chai New Star/ 1 ha.
Vừa rồi là những thông tin về nguyên nhân và giải pháp quản lý dứt điểm lem lép hạt trên lúa. Mong rằng đây sẽ là những thông tin hữu ích giúp quý nhà nông đạt được năng suất khi canh tác lúa. Đừng quên truy cập vào An Thịnh Phát để theo dõi thêm những thông tin hữu ích khác. Kính chúc quý nhà nông có vụ mùa bội thu.
Kim Anh - Truyền thông ATP
